Tip 2 diyabet, şeker hastalığının bulguları sonucunda yapılan kan şekeri ölçümüyle ya da rutin kan testleri sırasında şekerin yüksek çıkmasıyla teşhis edilmektedir. Glikoz vücut için çok önemli enerji kaynağıdır. Hücrelerin tamamı glikozu enerji kaynağı olarak kullanmaktadır. Yemeklerden sonra bağırsaklardan emilen glikoz direkt olarak kana geçer. Bu yüzden yemek sonrasında kan şekeri hemen yükselme gösterir. Bu artışla birlikte pankreasta beta hücrelerinden insülin hormonu salgılanmaya başlar. Glikozun hücreler tarafından enerji kaynağı olarak kullanılmasını sağlayan insülin hormonudur. Bu döngüyle birlikte kan şekeri seviyesi normal değerlerinde tutulur.

Glikoz en basit şekildeki kullanılabilir ve vücut için hayati önem taşıyan biyolojik şekerdir. Çünkü vücuttaki organlar özellikle beyin glikozla çalışmaktadır. Sadece çok uzun süren açlık dönemlerinde beyin tarafından keton adı verilen bir tür protein yıkım ürünleri kullanılabilir. Kaslarda glikozu en fazla tüketen organlar arasında yer alır. Kandaki şekerin yükselmesi, glikoz birikimine sebep olur. Bu hiperglisemi olarak tanımlanır. Bu insülinin yetersizliğinden ya da etkisiz kalmasından dolayı, kasların glikozu alamamasından olur. Kasların glikoza kapılarını açabilmeleri için, insüline ihtiyaçları vardır. Çünkü kas hücrelerinin üstünde reseptör denilen kilitler bulunur. Bunlar normalde insülini tanır. Kapıları açarak, glikozun kas hücresine girmesine neden olur. Tip 2 diyabet hastalarında bu metabolizma bozulur, hücrelerin üzerindeki reseptörler kilitlerini değiştirirler. Bu yüzden kandaki glikoz düzeyi artış gösterir ve hiperglisemi ortaya çıkar.

Bu rahatsızlık kanda basit kan şekeri glikozun yüksekliğiyle seyretmektedir. Kan şekeri yüksek seyrettiğinde ve kaslar tarafından tüketilmediği zaman idrarla atılmaya başlar. Bu şekilde şekerle birlikte suda idrara geçer. Hastalarda sıkça idrara çıkma eğilimi olur. Bu hastalarda sıvı kaybı oluşacağından, susama hissi oluşur, tükürük salgısı azalır ve ağız kuruluğu meydana gelir. Suyun azalması cildin gerginliğini azaltır ve kuruma meydana gelir. Bu etkiyle birlikte oluşan sinir hasarına bağlı hissizlik gelişir. Bu yüzden en fazla ayaklarda olmak üzere yaralar ve enfeksiyonlar oluşmaya başlar. Kaslar ihtiyacı olan enerjiyi alamadığından, hastalar daha fazla yemek yemeye başlar, fakat açlık hissini gideremezler. Sık acıkmalarına bağlı iştahları artar, ancak kilo kaybı yaşarlar. Bu etki enerji sıkıntısı çeken vücudun, kasları ve yağları yıkıma uğratması yüzünden oluşur. Kandaki yüksek orandaki şeker tüketilmediğinde, vücuttaki organlarda kalıcı şekilde hasar meydana getirmeye başlar.

Kandaki şeker seviyesi normalde 100 mg/dl altında olmalıdır. 100 ve 125 mg/dl arasındaki değerlerde açlık kan değerinde bozulma olduğu düşünülür. Bu kişiler pre diyabetik yani gizli şeker hastasıdır. Burada diyabet henüz olmamıştır, ancak bu diyabetin bir alt basamağıdır. Yakında Tip 2 diyabet başlayacaktır. Tip 2 diyabet tanısı için, açlık kan şekeri değerinin 126 mg/dl ve üzerinde olması gerekir. Bu hastalarda 2 saatlik şeker yükleme testlerinde, 2. Değer 200 mg/dl ve üzerinde olacaktır.