Şeker hastalığı ilaçları, Tip 1 diyabet hastaları insülinle tedavi edilirken, Tip 2 diyabet hastalarında kan şekeri seviyelerinin kontrol edilmesi için ilaçla tedavi edilir. Aynı zamanda ameliyatla pankreası alınan hastalarda insülin tedavisine alınır. Kullanılan ilaçların çoğunluğu tablet şeklinde olmakla birlikte, bazıları enjeksiyon şeklinde olur. Bu ilaçların sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizlerle birlikte kullanılması uygundur. Şeker hastalığında kullanılan ilaçlar ve enjekte edilerek kullanılan ilaçlar insülin değildir. Bazı ilaçların yan etkileri görülebilir. Bu durumda ilaçların değiştirilmesi gündeme gelebilir. Oral yolla alınan ilaçların vücuttaki etkileri farklıdır. Bazıları pankreasta insülin salgısını arttırarak işlev görürken, bazı ilaçlarda vücutta bulunan insülinin yeterli şekilde kullanılmasına yardımcı olur. İlaçların hastalarda kullanımı kandaki şeker seviyesine göre doktor tarafından ayarlanır. Bazı hastalarda tek ilaç yeterli olurken, bazı hastalarda 2-3 ilaç kombinasyonu bir arada kullanılmaktadır. Hastalarda uygulanan diyet ve egzersiz programına rağmen kan şekeri düşürülemediğinde, ilaç tedavisine başlanır.

Hastada açlık kan şekeri seviyesi 108 mg/dl üzerinde olduğunda ya da HbA1c değeri %6,5 üzerinde olduğunda, ilaç tedavisine geçilir. Hap şeklinde ilaçlarda en düşük dozla tedaviye başlanır. Yapılan takipte kan şekeri düzeyine göre ilaç dozu ayarlanır. İlaçlar genellikle kombinasyon yapılarak uygulanır. İlaçların dozu maksimum düzeye kadar arttırılabilir. Bir bölüm hastada ilaç kullanımına rağmen, kan şekeri seviyesi ayarlanamaz. Bunun sebebi ilaçların düzensiz kullanılması, enfeksiyon, stres gibi etkenler, ilacın etkisinin kalmaması ya da pankreasta insülin üreten beta hücrelerinde hasar meydana gelmesinden kaynaklanabilir.

Tip 1 diyabet hastaları, Tip 2 diyabet hastası olup karaciğer ve böbrek hastaları, pankreası ameliyatla alınanlar, pankreasında iltihap olan hastalar hap şeklinde ilaç kullanamaz. Bu hastaların insülin alması gerekir.

Kanda bulunan insülinin etkisi arttıran ilaçlar: bu ilaçlar metformin türü ilaçlardır. Vücutta kas ve yağ dokusu üzerinde etki göstererek, kanda bulunan insülinin etkisini arttırır. Bu ilaçların kandaki şeker seviyesini normalin altına düşürme etkisi bulunmaz. Bu ilaçlar kan şekerini düşürmedeki etkisini;

Bu ilaçların yan etkisi olarak mide bulantısı, ishal ve ağızda madeni bir tat bırakma şeklinde olabilir. Bu etkilerin azaltılması için, ilaçların yemekle ya da yemek sonrasında alınması ve dozun yavaş bir şekilde arttırılması uygun olur. Metformin türü ilaçlar hastaların kilo almasına neden olmaz. Ancak kilo vermelerine yardımcı olabilir. Bu ilaçların hastaların herhangi bir ameliyata girmesinden önce ya da vücuda boya verilen kalp anjiyosu gibi işlemlerde bırakılması gerekir. Ayrıca hamile ve emziren kadınlara da bu ilaçlar verilmez. Bu ilaçları çok alkol alan kişilerin kullanmaması gerekir. İnsülin kullanan hastalar metformin grubu ilaçları da birlikte kullanabilir.

İnsülin salgısını arttıran ilaçlar: Sülfonilüre grubu ilaçlardır. Bunlar pankreası insülin salgılaması yapmak için uyararak, kandaki şeker düzeyini arttırır. Bu ilaçların hipoglisemi etkisi olabilir. Bu nedenle doktorun tavsiyelerine uyularak kullanılabilir. Yemekten hemen önce alınan ilaçlar, yemeklerin gün boyu düzenli yenmesi halinde, hipoglisemi etkisi düşürülebilir. İlaçların yan etkisi olarak kilo alma, ciltte kızarıklık, sarılık ve mide bozuklukları görülebilir. Yine bu ilaçlarda hamile ve emziren kadınlarda kullanılmaz. Şeker hastalığının ilerlemesi durumunda, ilacın dozu doktor tarafından arttırılabilir. Bunlar metformin grubu ilaçlarla birlikte kullanılmalıdır.

Karbonhidratların bağırsaklardan emilimini azaltan ilaçlar: Acarboz, glinid grubu ilaçlardır. Bunlar karbonhidratların bağırsakta emilimini azaltarak hastalara destek olur. Yemeğin başında alınan ilaçlar, hastalarda tokluk kan şekerinin yükselmesine engel olur. Hastalarda şişkinlik, gaz ve ishal etkileri olabileceğinden, düşük dozla başlanması tavsiye edilir. Fakat bağırsaklarında sorun olanlara ve bağırsaklarından ameliyat olmuş hastalara önerilmez.

Yağ dokusunu etkileyen ilaçlar: bu ilaçlar yemekle birlikte ya da aç karnına, günde 1-2 defa alınabilirler. Yağ dokusu üzerinde etkili olarak, insülinin etkili çalışmasını sağlar ve insülin direncini azaltır. İlaçların kilo aldırma etkisi olabilir. Bunlar kalp yetmezliği olan hastalara önerilmemektedir.

İlaçların kullanımının başında kan şekerini düşürmede etkisiz kalması halinde, pankreasta insülin salınımı olmayabilir ya da ilaçların seçimi uygun değildir. Tip 1 diyabet hastalarında beta hücreleri olmadığından, ilaçların herhangi bir etkisi olmaz. Ayrıca ilaçlar belirli bir süre kullanıldıktan sonra etki göstermeyebilir. Genellikle 5 yıl sonra ilaçların değiştirilmesi ya da ilaç kombinasyonlarının kullanılması tavsiye edilir. Fakat çok sayıda ilaç kullanmak yerine, genellikle insüline geçiş yapılır. Bazı hastalarda ilaç dozunun arttırılması ve değiştirilmesi gibi önlemlerin yanında, uygun diyet ve egzersiz programları uygulanır. Buna rağmen ilaçların etkisiz kalmasının diğer sebepleri ise;