Kan şekeri, karbonhidratların en küçük parçası glikozdan oluşmaktadır. Vücuttaki tüm hücreler glikoz kullanmaktadır. Fruktoz ve galaktoz gibi monosakkaritlerin vücutta kullanılması için karaciğerde glikoza çevrilmesi gerekmektedir. Sağlıklı bir kişide açlık halinde kandaki glikoz yoğunluğu 70-100 mg/dl olmalıdır. Yemek yedikten sonra ilk saatte 120-140 mg/dl oranına yükselir.
Vücutta karbonhidrat emilimi tamamlandıktan iki saat içinde kandaki glikoz normal seviyelerine döner. Kompleks karbonhidratlar kan şekerini yavaş yükseltirken, basit karbonhidratlar kan şekerinin hızlı yükselmesine neden olur. Karaciğer kan şekerinin düzenlenmesinde önemli bir görev üstlenmiştir. Yemekten sonra kan şekeri yükseldiğinde, insülin hormonunun salgılanması artar. Bağırsaklardan emilen şekerin çoğu karaciğerde glikojene çevrilerek depolanır. Kan şekeri şeker hastalığının tespit edilmesinde oldukça önemlidir.
Kan şekeri nasıl yükselir?
Kandaki şekerin hücrelere girişinin insülin sağlar. Şeker hastası olan Tip 2 diyabet hastalarında kan şekeri yüksekliği, insülin salgısının yetersizliğinden ya da vücuttaki insülin direncinden kaynaklanır. İnsülin direnci kandaki insülin miktarı yeterli olmasına rağmen, vücutta etkisini gösterememesidir. Şekerin hücrelere taşınamaması kanda birikmesine sebep olmaktadır. Bu şekilde kan şekeri seviyeleri yükselmiş olur.
Kan şekeri neden önemlidir?
Vücuttaki tüm hücreler yaşamak için enerjiye geresinim duyar.
Enerji sağlanamadığında hücrenin yaşamı sona erdiği gibi, hücrenin ait olduğu canlıda yaşamını yitirir. Vücudun enerji kaynakları başta şeker olmak üzere, yağ ve proteinlerden oluşur. Fakat kan şekerinin önemi daha farklıdır.
- Bazı hücreler enerji kaynağı olarak sadece glikozdan faydalanır. Kanda her zaman belirli oranda glikoz bulunmalıdır. Bu hücreler arasında sinir hücreleri, oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri ve erkek üreme hücresi spermler gelir. Kan şekeri düşüklüğünde bayılmanın nedeni sinir hücrelerinin ihtiyacı olan şekeri alamaması ve bu yüzden enerji elde edememesidir. Bu nedenle çalışamazlar ve vücudu yönetmekte zorlandıklarından, bayılma meydana gelir.
- Vücutta enerjiyi en fazla tüketen hücreler kas hücreleridir. Bunlar vücudun ağırlığının yarısını meydana getirirler. Kas hücreleri diğer enerji kaynaklarından kullansalar bile, glikozu tercih ederler. Yani glikoz onlar için daha iyi enerji kaynağıdır.
- Vücut ve kaslar daha fazla enerjiye daha hızlı bir şekilde ihtiyaç duyduklarında, glikoz daha faydalıdır. Bu şekilde daha hızlı enerji elde edebilirler. Glikoz yağlardan daha hızlı yakılır ve enerjiye dönüştürülebilir. Diğerleri bu kadar kısa sürede enerjiye dönüşemez.
Kan şekeri nasıl ayarlanır?
Vücutta kan şekerini ayarlayacak hormonlar bulunmaktadır. Bunların içinde en önemlileri kan şekerinin yükselmesini önleyen ve düşüren insülin, diğeri ise kan şekerinin düşmesini önleyen ve yükselten glukagon hormonlarıdır. Bunun dışında glukagon hormonuna yardımcı olan ve özel durumlarda salgılanan adrenalin ile kortizol hormonları bulunmaktadır. Bunlarda kan şekerini yükselten hormonlardır.
Kan şekerinin ayarlanmasında önemli organlar nelerdir?
Kan şekerinin kontrol altında tutulmasında önemli olan hormonları salgılayan pankreas ve şeker deposu olan karaciğer, kan şekeri ayarlanmasında oldukça önemlidir. Karaciğer insülin hormonunun getirdiği mesajla kandaki glikozu emerek, depo eder. Bu sayede kandaki şeker seviyesi düşer. Karaciğere depo edilen glikozu kana verdirten glukagon, glikoz yetersizse bunu ürettirir ve bu sayede kan şekerini yükseltir.
