Hamilelikte şeker hastalığı, hamilelik dönemi anne adayları açısından özel bir dönem olarak kabul edilir. Bu süreçte anne adayları için birçok hastalığa yakalanma riski bulunmaktadır. Bunların arasında olan şeker hastalığı, anne adayında gebelikten önce olabileceği gibi, gebeliğe bağlı olarak ortaya çıkabilir. Şeker hastalığı her iki durumda mutlaka tedavi edilmelidir.
Bu hastalık pankreastan salgılanan insülinin yetersiz olması yüzünden oluşan metabolik bir hastalıktır. Vücutta karbonhidrat, protein ve yağ mekanizmaları bozulmakta, kandaki glikoz oranı artmaktadır. Geçmişte diyabetik olan kadınların hamile kalmamaları tavsiye edilse de günümüzde bu hastalığın tedavisi hakkında ilerleme kaydedildiğinden, anne adayları hamilelik döneminde tedavi edilebilmektedir. Fakat şeker hastalığıyla komplike olan gebeliklerde konjenital anomali olması ve komplikasyon gelişimi normal gebeliklere göre daha yüksektir. Gelişmiş tanı ve tedavilerle, komplikasyon hızı düşürülebilmektedir.
Şeker hastalığı insülin eksikliği ve insülin direnciyle ya da ikisiyle birlikte gelişmiş hiperglisemi ile karakterize olmuş metabolik bir hastalıktır. Hamilelikte bu türlerin hepsi görülebilir. Bunlardan biri insülin bağımlısı Tip 1 diyabet, diğeri insülin bağımlısı olmayan Tip 2 diyabet, bir diğeri ise gestasyonel diyabettir. Tip 1 diyabet ve Tip 2 diyabet hamilelik öncesi varken, gestasyonel diyabet sadece hamilelikte gelişen tiptir.
Hamilelikte fizyolojik değişimler
- Hamilelik döneminde glikoz mekanizması önemli değişimlere uğrar.
Açlık kan seviyesi düşük olur ve yemekten sonraki değerler daha yüksektir.
- Hamileliğin ilerlemesiyle birlikte glikoz toleransı progresif olarak düşer.
- Şeker hastası olmayan kadınlar hamilelikte iki kat fazla insülin üretir, diyabetik olanlarda ise insülin gereksinimi ortaya çıkar.
- Hamlelikte başlayan gestasyonel diyabet, bu dönemde görülen diyabetin %90'ını oluşturur.
- Gestasyonel diyabeti olan hamilelerde insülin direnci normal hamilelere göre daha şiddetli olur. Ayrıca insülin sekresyonunda da bozukluk olur.
- Gestasyonel diyabetik olan gebelerin çocuklarında konjenital anomaliler olmaz. Ancak bebeğin içinde olduğu amnios sıvısında fazlalık, erken doğum riski ve gebelik haftasına göre daha iri bebek gibi etkileri olur.
Hamilelikte gestasyonel diyabette klinik bulguları
- Gestasyonel diyabet genellikle bulgu vermez. Çoğunlukla ikinci trimesterde karbonhidrat metabolizması ile insülin duyarlılığında olan değişimlerle tetiklenerek açığa çıkar.
- Şeker hastalığına rutin biyokimyasal taramalarda tanı konulabilir.
- Bebeğin anne karnında ölmesiyle ya da bebeğin doğumuyla yapılacak biyokimyasal testlerle teşhis edilebilir.
- Ailesinde diyabet öyküsü olanlar, daha önceki gebeliklerinde gestasyonel diyabet olanlar, yaşı ilerlemiş olanlar ve obez olanlarda, şeker hastalığı daha fazla görülebilir.
- Gestasyonel diyabet hamilelikte tansiyon yüksekliği, idrarda protein atımı ve ödemle seyreden preeklampsi riskini arttırır.
- Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde glikoz toleransı bozulduğundan, kadına tarama yapılır.
- Bütün kadınlara 50 gram glikoz tolerans testi 26 ve 28. Gebelik haftalarında tarama olarak yapılır. Tarama testi sonucu pozitif çıkarsa, kesin tanı koyabilmek için 100 gram glikoz tolerans testi uygulanır.
Hamilelikte şeker hastalığı tedavisi nasıl yapılır?
Anne adayının gebelik haftasına ve kilosuna göre uygun kalori hesabı yapılır. Hesaplanan kalori belirli oranda protein, karbonhidrat ve yağa ayrılır. Anne adayının ara ve ana öğünlerde alması gereken kalorilere göre, diyet regülasyonu uygulanır. Bu diyetisyen eşliğinde, doktorla birlikte yapılır. Ayrıca günlük egzersiz programı uygulanır. Bu şekilde kontrol altına alınamayan şeker hastalığında, insülin tedavisine başlanır.
